Όνειρα γλυκά … Όνειρα γλυκά;
Η μικρή Άννα ξυπνάει το πρωί ευδιάθετη και μ’ ενθουσιασμό προσπαθεί να εξιστορήσει στη μαμά της το όνειρο που είδε στον ύπνο της, «ήμουνα σ’ ένα κάστρο ψηλά στα σύννεφα, με νεράιδες, φτερωτά άλογα και τεράστια μπισκότα σοκολάτας». Κάθε βράδυ η μαμά της Άννας τη σκεπάζει, της διαβάζει ένα όμορφο παραμύθι, της δίνει ένα φιλί στο μάγουλο, της εύχεται «όνειρα γλυκά» κι η Άννα πέφτει πρόθυμη για ύπνο. Πολλές φορές η μαμά της Άννας την ακούει να γελάει στον ύπνο της.
Ο μικρός Γιάννης ξυπνάει σχεδόν κάθε βράδυ στο μέσο της νύχτας κλαίγοντας απαρηγόρητος. Φωνάζει απελπισμένα και κρύβεται κάτω απ’ τα σεντόνια μέχρι να μπει στο δωμάτιο ένας από τους γονείς του, να τον πάρει στην αγκαλιά του και να τον παρηγορήσει. Συνήθως οι εφιάλτες του αφορούν γιγάντια τέρατα με κόκκινα μάτια και σουβλερά δόντια που παραμονεύουν σε κάθε σκοτεινή γωνιά του δωματίου για να τον αρπάξουν μόλις ξεσκεπαστεί από τα σεντόνια του.
Όταν καληνυχτίζουμε τα παιδιά μας για το βραδινό ύπνο πολλές φορές αγνοούμε ότι ο ονειρικός τους κόσμος μπορεί να αποτελεί μια εμπειρία ευχάριστη ή τρομακτική. Οι δύο πιο πάνω ιστορίες είναι αντιπροσωπευτικές για το τι συμβαίνει συχνά στα παιδιά μας αφού πάνε για ύπνο. Πολλές φορές, η ονειρική ζωή, για τα ίδια τα παιδιά, δεν είναι «απλά ένα όνειρο» και μπορεί να την βιώνουν έντονα σαν να ήταν πραγματική. Λίγοι όμως από τους γονείς γνωρίζουν τη σημασία των ονείρων. Τα όνειρα αντικατοπτρίζουν το πώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Παρέχουν δηλαδή πρόσβαση στις ενδότερες σκέψεις και τις εμπειρίες τους. Με τις πληροφορίες που ακολουθούν μπορείτε να ενημερωθείτε για την ονειρική ζωή των παιδιών σας κι ακόμη να βοηθήσετε ώστε ο ύπνος να είναι γι’ αυτά μια λιγότερο δυσάρεστη εμπειρία.
Όνειρα και Ψυχοσωματική Ανάπτυξη
Σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες, ο τύπος του παιδικού ονείρου, ακολουθεί την εξελικτική πορεία της ηλικιακής και πνευματικής ανάπτυξης του παιδιού (π.χ., ο συντονισμός του σώματος, οι δεξιότητες κι η ωριμότητα με την οποία αντιλαμβάνεται το παιδί τον κόσμο γύρω του). Έτσι τα όνειρα των παιδιών προσχολικής ηλικίας είναι συνήθως απλές στατικές εικόνες (πχ., το κατοικίδιο του, το αυτοκινητάκι του), ή σκέψεις που αφορούν μια δραστηριότητα (πχ., ονειρεύεται ότι τρώει). Σ’ αυτή την ηλικία, ο ονειρικός κόσμος δεν περιλαμβάνει χαρακτήρες που κινούνται από ένα σημείο σ’ ένα άλλο, κοινωνική συνεύρεση, ή πολλά συναισθήματα. Επίσης, το παιδί δεν συμμετέχει στο όνειρο του ενεργά ως χαρακτήρας.
Μεταξύ των ηλικιών 5 και 7, τα όνειρα περιέχουν πια μια σειρά γεγονότων με χαρακτήρες οι οποίοι κινούνται και συναναστρέφονται μεταξύ τους. Γύρω στα 7 χρόνια, τα παιδιά φαίνεται να θυμούνται και να περιγράφουν πιο έντονα τα όνειρά τους, τα οποία περιλαμβάνουν όλο και περισσότερες σκέψεις και συναισθήματα. Ο εαυτός συμμετέχει ενεργά στα όνειρα κι αυτά μπορεί ακόμη να καθρεπτίζουν προσωπικές εμπειρίες και αναμνήσεις του ίδιου του παιδιού. Για παράδειγμα το παιδί μπορεί να ονειρευτεί τις σχέσεις του με τον έξω κόσμο, τα παιχνίδια με τους φίλους του, τα πάρτι, καταστάσεις που συμβαίνουν στην αυλή του σχολείου ή κατά τη διάρκεια του μαθήματος με το δάσκαλο, στιγμές με την οικογένεια κλπ. Τα όνειρα γίνονται ολοένα και πιο σύνθετα καθώς μεγαλώνει το παιδί και καθώς μεγαλώνουν κι ωριμάζουν παράλληλα η αντίληψη κι οι σωματικές δυνατότητες του.
Εφιαλτικά Όνειρα
Εφιαλτικά ΌνειραΟι παιδικοί εφιάλτες αρχίζουν να εμφανίζονται από την ηλικία των 4 έως 6 ετών κι είναι κυρίως προβολές των συναισθηματικών ανασφαλειών του παιδιού, του άγχους, του φόβου, της αβεβαιότητας που το παιδί αισθάνεται κι αδυνατεί να εκφράσει με λόγια. Συνήθως η ηλικία των 4 χρόνων είναι η ηλικία όπου το παιδί ανακαλύπτει ότι ο κόσμος δεν είναι τόσο ρόδινος όσο νόμιζε αλλά ότι επιφυλάσσει αβεβαιότητα κι ανασφάλεια. Τα ανησυχητικά όνειρα συμβαίνουν για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Μπορεί για παράδειγμα να οφείλονται σε μια αλλαγή που συμβαίνει στο περιβάλλον του παιδιού στην οποία δεν έχει προσαρμοστεί ακόμη (π.χ., αλλαγή σπιτιού ή σχολείου, ο αποχωρισμός από τους γονείς, η γέννηση ενός άλλου μωρού στην οικογένεια).
Πολύ συχνά όμως ο εφιάλτης μπορεί να έχει μια πολύ απλή αιτία. Ένα απλό κρύωμα με βουλωμένη μύτη μπορεί να προκαλέσει άσχημες εικόνες κατά τον ύπνο (π.χ., σκηνές πνιγμού ή ασφυξίας). Ζημιά μπορούν να προκαλέσουν ακόμη κι οι σκηνές από τρομακτικά έργα που είδε ίσως τυχαία το παιδί, ή ακόμη και τα κινούμενα σχέδια που παρόλο που προορίζονται για το πολύ νεαρό κοινό εντούτοις περιέχουν σκηνές βίας. Όμως και παραμύθια που θεωρούμε αθώα θα μπορούσαν ακόμη να προκαλέσουν άσχημα όνειρα σε πολύ μικρά παιδιά. Και μόνο αν σκεφτούμε ορισμένα από τα πιο δημοφιλή παραμύθια θα βρούμε περιγραφές κι εικόνες που κάλλιστα θα μπορούσαν να αναστατώσουν τον ύπνο ενός νηπίου. Για παράδειγμα το παραμύθι με την Κοκκινοσκουφίτσα όπου ο Κακός Λύκος τρώει εκείνη και τη γιαγιά της, ή το παραμύθι με το Λύκο και τα Επτά Κατσικάκια…
Από την άλλη, ακόμη και χαρούμενοι ήρωες και φιγούρες όπως η Φραουλίτσα, το Μικρό μου Πόνι κι ο Μίκυ Μάους μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως σύμβολα τρόμου από το υποσυνείδητο του παιδιού που εκφράζει στην ουσία μια απειλή, κυρίως όταν το παιδί είναι ανήσυχο, ανασφαλές κι αγχωμένο.
Βοηθώντας τα παιδιά με τα όνειρά τους
Τα όνειρα είναι πολύ σημαντικά για το συναισθηματικό κόσμο του παιδιού. Οι γονείς θα πρέπει να ακούμε τα παιδιά όταν έχουν την ανάγκη να συζητήσουν ένα όνειρο όσο καλό ή άσχημο κι αν είναι αυτό. Πολλές φορές τα ίδια τα όνειρα περιέχουν απαντήσεις και λύσεις για το τι χρειάζεται το παιδί ώστε να αισθάνεται χαρούμενο και ασφαλές.
Αν το παιδί ξυπνήσει ουρλιάζοντας από ένα κακό όνειρο που είδε θα πρέπει να το καθησυχάσουμε με τη ζεστή θαλπωρή της αγκαλιάς και του φιλιού. Ίσως να πρέπει να καθίσουμε για λίγο μαζί του στο κρεβάτι του μέχρι να το πάρει και πάλι ο ύπνος. Καλύτερα να μην υποτιμήσουμε το παιδί λέγοντας του πως είναι ένα απλό όνειρο και δεν υπάρχει λόγος να αντιδρά έτσι αφού τα πολύ μικρά παιδιά συχνά δεν μπορούν να διαχωρίσουν το όνειρο από την πραγματικότητα. Μπορεί δηλαδή αφού ξυπνήσουν να ψάχνουν για κάτι που είδαν στον ύπνο τους, μέσα στο δωμάτιο τους.
Με τη σωστή πρόληψη θα μπορούσαμε επίσης να προλάβουμε ορισμένα από τα κακά όνειρα. Θα πρέπει οπωσδήποτε να ελέγχουμε τι βλέπουν τα παιδιά στην τηλεόραση και να επιλέγουμε προσεκτικά τα παιχνίδια και τα βιντεοπαιχνίδια τους. Επίσης τα παραμύθια που θα τους διαβάζουμε να είναι κατάλληλα για την ηλικιακή τους ωρίμανση αλλά και για τη συναισθητική τους ωριμότητα αφού η ηλικιακή ωρίμανση δεν υπόσχεται από μόνη της και συναισθηματική ωριμότητα.
Ας προσπαθήσουμε λοιπόν από την δική μας πλευρά να κάνουμε ότι περνά απ’ το χέρι μας ώστε τα όνειρα των παιδιών μας να είναι κυρίως «όνειρα γλυκά»…
