Μετά από τον τοκετό
Κατά την διάρκεια της λοχείας ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών παρουσιάζουν κάποια μορφή διαταραχής της διάθεσης. Για τις περισσότερες τα συμπτώματα αυτά είναι παροδικά και σχετικά ήπια. Σε ένα ποσοστό όμως που κυμαίνεται από 10-15% εμφανίζεται μια πιο σοβαρή μορφή ψυχιατρικών συμπτωμάτων που αφορούν την διάθεση τα οποία είναι αρκετά σοβαρά ώστε να χρίζουν θεραπείας. Σε μερικές περιπτώσεις η σοβαρότητα των συμπτωμάτων οδηγεί σε σημαντική έκπτωση στην λειτουργικότητα της γυναικάς και σε ακόμα σοβαρότερες μπορεί να οδηγηθεί μέχρι την απόπειρα αυτοκτονίας η ακόμα και την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς απέναντι στο νεογέννητο.
Οι ορμονικές μεταβολές που συμβαίνουν κατά την περίοδο της λοχείας επηρεάζουν και καθιστούν τις γυναίκες πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση διαταραχών της διάθεσης. Υπάρχουν 3 τύποι διαταραχής της διάθεσης που μπορεί να εμφανιστούν σε μια γυναίκα μετά από τον τοκετό .
Επιλόχειος Μελαγχολία ‘Baby Blues’
Oνομάζεται η συναισθηματική αστάθεια που εμφανίζεται στο 85% περίπου των γυναικών. Ταχεία εναλλαγή της διάθεσης, ευσυγκινησία, ευερέθιστη συμπεριφορά και μερικές φορές εκνευρισμός καθώς και έντονο άγχος αποτελούν τα κυριότερα συμπτώματα. Συχνά μπορεί να παρατηρούνται επίσης συμπτώματα δυσφορίας και μερικές φορές να εμφανίζεται και ένα αίσθημα σύγχυσης. Τα συμπτώματα φτάνουν στην μέγιστη έξαρση τους κατά την 4η με 5η μέρα μετά τον τοκετό και υποχωρούν σε 2 εβδομάδες περίπου. Αποδίδονται κυρίως στις ορμονικές μεταβολές κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και τον τοκετού αλλά επίσης και στο στρες που δημιουργεί στην μητέρα η ανάγκη του νεογέννητου για φροντίδα και περιποίηση. Τα συμπτώματα αυτά δεν επηρεάζουν την λειτουργικότητα της μητέρας και την ικανότητα της να φροντίζει το νεογέννητο. Εάν τα συμπτώματα αυτά παραμείνουν για διάστημα μεγαλύτερο των 2 εβδομάδων είναι πιθανών να πρόκειται για επιλόχειο κατάθλιψη. Είναι κάτι συνηθισμένο που εμφανίζεται σε μεγάλο ποσοστό γυναικών και δεν χρειάζεται φαρμακευτική παρέμβαση.
Παρόμοια συμπτώματα είναι δυνατό να βιώσει και ο πατέρας. Χαρακτηρίζονται από διαταραχή της διάθεσης τόσο κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης αλλά και μετά τον τοκετό. Οι κυριότεροι λόγοι που προκαλούν την εμφάνιση τέτοιων συμπτωμάτων από τον πατέρα οφείλονται κυρίως στις αυξημένες απαιτήσεις για φροντίδα και στις αυξημένες υποχρεώσεις που η γέννηση του παιδιού θα φέρει στη οικογένεια. Άλλος ένα παράγοντας που δυνατόν να επηρεάζει την διάθεση του πατερά είναι η μείωση του ενδιαφέροντος από την σύζυγο τόσο συναισθηματικά όσο και σεξουαλικά. Σε μερικές περιπτώσει που η γέννηση ενός παιδιού γίνεται μέσα στα πλαίσια ενός δυστυχισμένου γάμου σαν προσπάθεια να αποτελέσει ενωτικό στοιχειό για το ζευγάρι είναι δυνατό να παρατηρηθούν αυτά τα συμπτώματα τόσο από τον άντρα όσο και από την γυναίκα.
Επιλόχειος Κατάθλιψη
Εμφανίζεται κατά την περίοδο της λοχείας και είτε με την μορφή της οξείας εμφάνισης των συμπτωμάτων αμέσως μετά τον τοκετό, είτε σταδιακά με προοδευτική εμφάνιση των συμπτωμάτων μέσα στους πρώτους 6 μήνες μετά τον τοκετό. Εμφανίζεται σε ποσοστό 10-15% των γυναικών στον γενικό πληθυσμό . Η παρουσία ιστορικού καταθλιπτικής διαταραχής αποτελεί επιπρόσθετο επιβαρυντικό παράγοντα προκειμένου να εμφανίσει μια γυναικά επιλόχειο κατάθλιψη. Τα συμπτώματα μπορεί να ξεκινήσουν με το τελείωμα του θηλασμού και την έναρξη της πρώτης περιόδου, με την έναρξη ορμονικής αντισύλληψης, μετά από τερματισμό μιας εγκυμοσύνης, είτε με την έναρξη διάτας για μείωση του βάρους που αποκτήθηκε κατά την κύηση. Επίσης η απουσία στηρικτικού περιβάλλοντος ( μητέρα, αδερφή, σύζυγος ) δυνατό να αποτελέσει επιπρόσθετο επιβαρυντικό παράγοντα.
Κλινικά χαρακτηρίζεται από απουσία ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που προηγούμενα ήταν ευχάριστες, λέγοντας ότι νιώθει λύπη, θλίψη, απογοήτευση, απελπισία. Η καταθλιπτική αυτή διάθεση χαρακτηριστικά κυριαρχεί στη ζωή της γυναίκας. Χαρακτηρίζεται από μια απώλεια του ενθουσιασμού της τάσης για ενεργεία. Συνήθως η ασθενής παραμένει ξαπλωμένη χωρίς κανένα ενδιαφέρον για το τι συμβαίνει γύρω της. Παρουσιάζει επίσης μειωμένο ενδιαφέρον και νιώθει ότι δεν την ευχαριστεί τίποτα. Εμφανίζει επίσης αδυναμία στην συγκέντρωση και στην προσοχή, οι ασθενείς παρουσιάζουν επιβράδυνση της σκέψης, του λόγου και των κινήσεων. Συχνά οι ασθενείς παραπονιούνται ότι δεν μπορούνε να συγκεντρωθούν να διαβάσουνε ούτε ακόμα να παρακολουθήσουνε κάποιο πρόγραμμα στην τηλεόραση. Συχνό παράπονο των καταθλιπτικών ασθενών είναι ένα αίσθημα κόπωσης ή εξάντλησης, και συχνά εκφράζουν παραπονά ότι νιώθουνε σαν ή ενέργεια που έχουν μέσα τους να έχει φύγει. Παρατηρούνται επίσης ευερεθιστότητα διαταραχές της όρεξης και του ύπνου. Οι διαταραχές της όρεξης μπορεί να έχουν την μορφή της αυξημένης όρεξης και κατά συνεπεία αύξησης του βάρους ,είτε της μείωσης της όρεξης και σαν αποτέλεσμα την απώλεια βάρους. Οι ασθενείς είναι δυνατό να νιώθουν άγχος με μορφή εσωτερικής δυσφορίας, και ενός αισθήματος ότι θα συμβεί κάτι κακό, αμφιθυμικά συναισθήματα απέναντι στο νεογέννητο, είτε μπορεί να έχουν και παρορμητικές σκέψεις και φόβους μήπως προκαλέσουν κακό στο νεογέννητο. Η επιλόχειος κατάθλιψη αποτελεί μια σοβαρή κατάσταση που επηρεάζει την ικανότητα της μητέρας τόσο στο να αυτοεξυπηρετηθεί όσο και στο να φροντίσει το νεογέννητο Οι ασθενείς παρουσιάζουν συχνές σκέψεις θανάτου και αυτοκτονικές σκέψεις. Αυτό αποτελεί και ένα από τα σοβαρότερα συμπτώματα που είναι δυνατό να παρουσιαστεί σε μια καταθλιπτική ασθενή είναι και οι σκέψεις ή απόπειρες αυτοκτονίας. Αυτή αποτελεί και την σοβαρότερη επιπλοκή στην Επιλόχειο Κατάθλιψη. Θεραπευτικά αντιμετωπίζεται με την χορήγηση αντικαταθλιπτικών για χρονικό διάστημα 12 μηνών . Σε μεμονωμένες περιπτώσεις ενδεχομένως να χρειαστεί θεραπεία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Επιλόχειος Ψύχωση
Αποτελεί την πιο σοβαρή και ταυτόχρονα την πιο απειλητική κατάσταση τόσο για την μητέρα όσο και το νεογέννητο. Εμφανίζεται σε ποσοστό 1-2 περιστατικά στις 1000 περίπου γεννήσεις και η παρουσία στο ιστορικό προηγουμένου επεισοδίου Διπολικής Διαταραχής η επιλόχειας Ψύχωσης αποτελούν επιβαρυντικό παράγοντα. Εμφανίζεται με αναστάτωση και σύγχυση, γιατί η μητέρα πιθανών να «ακούει φωνές» που συχνά την ωθούν στο να κάνει κακό στο νεογέννητο αλλά και στον εαυτό της. Επίσης η μητέρα μπορεί να «βλέπει» πρόσωπα η αντικείμενα που δεν υπάρχουνε στην πραγματικότητα. Είναι ακόμα δυνατό να παρουσιάζει παραληρητικές ιδέες και παράδοξες πεποιθήσεις σχετικές με το νεογέννητο (μπορεί να συσχετίζει στο μυαλό της ότι είναι το παιδί του Θεού ή του Σατανά). Ακόμα ένα χαρακτηριστικό της κατάστασης αυτής αποτελεί και η αποδιοργανωμένη συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από γέλια χωρίς λόγο, ή αντίθετα να κλαίει όταν οι άλλοι γελούνε. Επίσης μπορεί να εμφανίζει και την εικόνα ενός μανιακού επεισοδίου και να χαρακτηρίζεται από εναλλαγές της διάθεσης και από την ευφορία να φτάνει στην κατάθλιψη. Χρονικά εμφανίζεται από τις πρώτες 48 ώρες μετά τον τοκετό αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα αναπτύσσονται μέσα στις πρώτες 2 εβδομάδες. Αποτελεί την πιο σοβαρή από τις συναισθηματικές διαταραχές μετά τον τοκετό και χρειάζεται άμεσα ενδοκλινική θεραπεία , προκειμένου να αποφευχθούν σοβαρότερες επιπλοκές τόσο για την μητέρα όσο και για το νεογέννητο.
