Όταν οι ξαφνικές εξελίξεις μας πιάνουν στο γονεϊκό ρόλο απροετοίμαστους.
Τι είναι η προεφηβεία
Προεφηβεία ονομάζουμε το ηλικιακό στάδιο της μετάβασης από τα παιδικά στα εφηβικά χρόνια. Με απλά λόγια η προεφηβεία είναι ο προάγγελος της εφηβείας και είναι μια περίοδος γεμάτη προκλήσεις τόσο για τα ίδια τα παιδιά όσο και για τους γονείς τους. Συχνά, οι γονείς μιλώντας για την εμπειρία τους με το παιδί σ’ αυτό το στάδιο λένε ότι είναι «σαν να βαδίζουν σ’ ένα ναρκοπέδιο αλλαγών» αφού οι εξελίξεις είναι συνήθως απότομες και απρόβλεπτες.
Κατά την άποψή μου η προεφηβεία μοιάζει με απροσδόκητο εισβολέα που στην καλύτερη περίπτωση θα πρέπει όλη η οικογένεια να τον δεχθεί ως συγκάτοικο και να τον βοηθήσει να ενταχθεί και ν’ αφομοιωθεί ομαλά στο σύστημα και στον τρόπο ζωής της. Πέρα από τις δυσκολίες που εμφανίζονται θεωρώ ότι η προεφηβεία είναι μια περίοδος προνομιακή για να σταθούμε δίπλα στο παιδί μας και να του μιλήσουμε για ορισμένα σημαντικά θέματα αφού κατά τη διάρκεια της τα παιδιά προετοιμάζονται τόσο σωματικά όσο και ψυχικά για την είσοδό τους στην εφηβεία.
Ηλικιακό στάδιο προεφηβείας
Διίστανται οι απόψεις για το πότε ξεκινά και πότε τελειώνει ακριβώς η προεφηβεία. Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι είναι το ηλικιακό διάστημα μεταξύ 9 και 13 ετών κι άλλοι μιλούν για το διάστημα μεταξύ 8 και 12 ετών. Αυτό έχει να κάνει βέβαια με το γεγονός ότι από παιδί σε παιδί μπορεί να υπάρχει διαφορά στον εξελικτικό ρυθμό αφού κάποια παιδιά μπαίνουν νωρίτερα στην προεφηβεία και κάποια αργότερα.
Τι να περιμένουν οι γονείς
Η προεφηβεία έρχεται συχνά με δυσκολίες και αλλαγές για τα παιδιά αφού χάνουν την παιδική τους αθωότητα αλλά και για τους γονείς που όπως ανέφερα προηγουμένως βρίσκονται αντιμέτωποι με διάφορες εκπλήξεις τις περισσότερες φορές δυσάρεστες. Καπριτσιόζικες, περίεργες και πεισματάρικες συμπεριφορές είναι δυνατόν να έρθουν σιγά σιγά στο προσκήνιο και αυτό οδηγεί ορισμένους γονείς ν’ ανησυχούν ότι αλλάζει ο χαρακτήρας του παιδιού τους. Αυτή είναι μια λανθασμένη αντίληψη που οφείλεται στην άγνοια και στην έλλειψη ορθής πληροφόρησης. Όλες αυτές οι συμπεριφορές έχουν να κάνουν κυρίως με το γεγονός ότι το παιδί διανύει το στάδιο της προεφηβείας και πλέον αποκτά ισχυρή δική του βούληση. Εξαιρούνται βέβαια οι περιπτώσεις όπου η ανησυχία των γονιών μπορεί να είναι εύλογη αν διαισθάνονται ότι κάτι άλλο συμβαίνει στο παιδί όπως για παράδειγμα όταν η απότομη αλλαγή της συμπεριφοράς μπορεί να οφείλεται σ’ ένα τραυματικό γεγονός.
Οι γονείς ενός παιδιού με ήσυχο ταμπεραμέντο ίσως δυσκολευτούν περισσότερο να προσαρμοστούν στις εκρήξεις του αφού η προεφηβεία μπορεί να μετατρέψει ακόμη και το πιο ήσυχο, ευγενικό και υπάκουο παιδί ξαφνικά σε αντιδραστικό και δύστροπο για κάτι που σ’ εμάς τους μεγάλους μοιάζει να μην έχει και τόση σημασία.
Ως επαγγελματίας ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια, ο ρόλος μου είναι να ενημερώνω σωστά τους γονείς, να τους στηρίζω και να τους καθοδηγώ όταν πρέπει. Εξηγώ ότι είναι καλύτερα να προσέχουν, να μην βιάζονται να προχωρήσουν σε συμπεράσματα και σε επικρίσεις εις βάρος του παιδιού μιας και οι αλλαγές στη διάθεση και στη συμπεριφορά σε αυτό το στάδιο είναι κάτι το απόλυτα φυσιολογικό και θα πρέπει να μπορέσουν οι γονείς να τις διαχειριστούν όσο πιο ομαλά και ανώδυνα γίνεται. Πέρα από αυτό τονίζω ότι υπάρχει πάντα και η θετική πλευρά της προεφηβείας. Όπως έχω αναφέρει προηγουμένως αυτή είναι μια αρκετά γόνιμη περίοδος για να ενισχύσετε την επικοινωνιακή σχέση με το παιδί σας εφόσον οι ανάγκες της περιόδου αυτής απαιτούν την σωστή ψυχοεκπαίδευση, την ενημέρωση και την καλή προετοιμασία του παιδιού.
Τα μεγαλύτερα προβλήματα που παρουσιάζονται στην προφηβεία και οι αιτίες τους
Στον πιο κάτω πίνακα αναφέρω συνοπτικά τα πιο συχνά χαρακτηριστικά που προβληματίζουν τους γονείς παιδιών που βρίσκονται στην προεφηβεία (αριστερή στήλη) μαζί με τους βασικότερους λόγους για τους οποίους μπορεί να συμβαίνουν (δεξιά στήλη):
| Το παιδί δεν ακούει (πιθανόν γιατί είναι αφηρημένο).
| Η αφηρημάδα είναι χαρακτηριστικό της προεφηβείας λόγω ορμονικών και άλλων χημικών αλλαγών.
|
| Το παιδί να μην υπακούει στους γονείς και να μην συνεργάζεται όταν του ζητάνε να κάνει κάτι. | Στην προσπάθεια να εξερευνήσει τον εαυτό του και τα όρια του προς εύρεση ταυτότητας το παιδί μπορεί να αντιστέκεται στην ενήλικη εξουσία αλλά και να μιμείται ή να «δοκιμάζει» το ίδιο ρόλους ενήλικα. Επίσης, σε μια ανασφαλή περίοδο της ζωής του, το παιδί έχει ανάγκη να έχει το ίδιο κάποιο έλεγχο στα γεγονότα για να αισθάνεται ασφάλεια.
|
| Είναι δυνατόν ν’ αντιμιλά, να ειρωνεύεται.
| |
| Είναι δυνατόν το παιδί να βρίζει. | |
| Μπορεί να έχει κυκλοθυμική διάθεση και έντονα ξεσπάσματα.
| Κατά την προεφηβεία απογειώνεται η ορμονική δραστηριότητα με αποτέλεσμα την ιδιαίτερη ευαισθησία και τη συναισθηματική αστάθεια.
|
| Το παιδί να παρουσιάζει μυστικοπάθεια ή να λέει ψέματα.
| Καθώς το παιδί μεγαλώνει, αυξάνεται η ανάγκη του για ιδιωτικότητα και για ανεξαρτησία.
|
*Ακολουθεί το άρθρο: «Προεφηβεία (Μέρος Β): Πώς να διαχειριστείτε καλύτερα το παιδί στην προεφηβεία».
