Κανένας μας δεν μπορεί να φανταστεί τον εαυτό του χωρίς φίλους.
Χωρίς τη δεύτερη του οικογένεια, αυτήν που επιλέγει να έχει. Ας σκεφτούμε λοιπόν πόσο σημαντικοί ήταν για εμάς οι φίλοι μας όταν ήμασταν σε σχολική ηλικία. Όταν θέλαμε να γελάσουμε, να διασκεδάσουμε, να ξεφύγουμε λίγο αλλά και να συζητήσουμε κάτι που κάποιος μεγάλος δεν θα καταλάβαινε αν του το λέγαμε. Μόνο ο φίλος μας μπορεί να μας καταλάβει! Έτσι νιώθαμε. Ειδικά οι έφηβοι, περνώντας όλες αυτές τις αλλαγές στο ψυχισμό, στο χαρακτήρα και στα συναισθήματά τους καθώς και όταν προσπαθούν να πάρουν σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον τους, χρειάζονται ένα δυνατό σύστημα υποστήριξης που δεν αποτελείται μόνο από την οικογένειά τους αλλά και από καλούς φίλους.
Οι φιλίες κατά την προεφηβεία είναι ιδιαίτερα σημαντικές γιατί:
- Το παιδί αισθάνεται ότι ανήκει σε μία ομάδα η οποία το αποδέχεται, το αναγνωρίζει και αυτό βοηθάει επίσης στο κτίσιμο της αυτοπεποίθησής του.
- Το να είναι ένα παιδί με συνομήλικους του που περνάνε κι εκείνοι τις ίδιες ή παρόμοιες εμπειρίες φέρνει μια αίσθηση ασφάλειας και ανακούφισης.
- Παρέχουν μια κοινωνική ομάδα με την οποία μπορεί το παιδί να βιώσει καινούριες εμπειρίες και να κάνει πράγματα τα οποία δεν κάνει με την οικογένειά του.
- Τα παιδιά λαμβάνουν πληροφορίες για τις σωματικές και ψυχικές αλλαγές που φέρνει η εφηβεία από άλλα παιδιά που τις βιώνουν κι εκείνα συγχρόνως.
- Οι φίλοι παρέχουν την ευκαιρία πειραματισμού με διαφορετικές αξίες, ρόλους, ταυτότητες και ιδέες.
- Το παιδί μπορεί να γνωρίσει άτομα του αντίθετου φύλου και να μάθει πώς να τα πηγαίνει καλά μαζί τους.
- Παρέχεται στο παιδί η ευκαιρία να βιώσει και να επεξεργαστεί με τη βοήθεια των φίλων, τα ρομαντικά του συναισθήματα για το αντίθετο φύλο.
Γενικά οι υγιείς φιλίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού και του δίνουν εφόδια για το ταξίδι του προς την ενηλικίωση. Κυρίως βοηθούν τα παιδιά που μπαίνουν στην εφηβεία να μάθουν και να εξασκήσουν σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες και να καλλιεργήσουν τη συναισθηματική τους νοημοσύνη και την ενσυναίσθηση απέναντι στους άλλους ανθρώπους.
Είναι σημαντικό οι γονείς να γνωρίζουν πως για τα παιδιά, και γενικότερα για όλους τους ανθρώπους, η αυτοεικόνα τους, το πώς δηλαδή βλέπουν τον εαυτό τους και τι πιστεύουν γι’ αυτόν, επηρεάζεται άμεσα από το τι νομίζουν οι φίλοι τους για εκείνους. Πολλές φορές θα παρατηρήσετε ότι τα παιδιά σας συμπεριφέρονται διαφορετικά με διαφορετικούς φίλους ή ότι μπορεί να κάνουν κάτι εκτός χαρακτήρα. Αυτό γίνεται στην προσπάθεια τους να ταιριάξουν στο σύνολο των φίλων τους. Για το λόγο αυτό, εμείς ως γονείς και ως εκπαιδευτικοί πρέπει να προσπαθούμε να ενισχύουμε από πολύ νωρίς τις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών ώστε να καταφέρνουν να αποκτούν φίλους και να δημιουργούν σωστές φιλίες με άτομα που τα σέβονται και τα φροντίζουν.
Πώς να ενισχύσετε τα παιδιά σας ώστε να επιλέγουν καλούς φίλους
Αν και οι σχέσεις με τους συνομηλίκους είναι ιδιαίτερα σημαντικές κατά την περίοδο της προεφηβείας, οι σχέσεις των παιδιών με τους γονείς τους είναι εξίσου σημαντικές. Τα παιδιά χρειάζονται τη δική σας στήριξη και βοήθεια ώστε να έχουν τις απαιτούμενες κοινωνικές δεξιότητες, να είναι σε θέση να κάνουν καλύτερες επιλογές φίλων και να κτίζουν και να διατηρούν θετικές και υποστηρικτικές φιλικές σχέσεις.
Οι καλές και υγιείς σχέσεις γονέα-παιδιού λειτουργούν ως υγιές πρότυπο σχέσης κι επιπλέον δίνουν στο παιδί τα απαραίτητα εφόδια για να δημιουργήσει τελικά υγιείς φιλικές σχέσεις με τους συνομηλίκους του. Όταν οι γονείς είναι θερμοί, στοργικοί και υποστηρικτικοί, παραμένουν δίπλα στο παιδί με τον τρόπο που αυτό τους χρειάζεται, αφουγκράζονται τις ανάγκες του παιδιού τους, σεβόμενοι την ιδιοσυγκρασία του και εμπλέκονται σε ενεργητική ακρόαση, ως αποτέλεσμα το παιδί είναι σε θέση να καλλιεργήσει επικοινωνιακές δεξιότητες αλλά και υγιείς μηχανισμούς άμυνας. Αντιθέτως παιδιά που στο σπίτι δεν τους επιτρέπεται να έχουν άποψη, να εκφράζουν ανοικτά τα συναισθήματά τους και να καλλιεργούν τις διεκδικητικές τους ικανότητες τείνουν να έχουν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, να είναι περισσότερο παθητικά και υποχωρητικά και πιο εύκολα πέφτουν θύματα επιθετικότητας, εκφοβισμού και τοξικών φίλων. Επιπλέον η καλή σχέση με το παιδί σας, το ενθαρρύνει να έρθει μελλοντικά σε εσάς σε μία ενδεχόμενη σύγκρουση με φίλους του. Έτσι θα μπορέσετε να το βοηθήσετε ν’ ανταπεξέλθει στις δύσκολες στιγμές.
Για να καταλάβουμε εάν το παιδί μας εμπλέκεται σε τοξικές σχέσεις πρέπει να παρατηρήσουμε τη συμπεριφορά του καθώς και τυχόν εναλλαγές στα συναισθήματα και στη διάθεσή του. Ένας «φίλος» ο οποίος μειώνει λεκτικά το παιδί μας, το χρησιμοποιεί, το καταπιέζει, το παρασύρει σε δραστηριότητες που δεν είναι κατάλληλες για την ηλικία του, ή σε επικίνδυνες συμπεριφορές είναι ένας τοξικός φίλος.
Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να γίνει πιο ανθεκτικό σε τοξικές φιλικές σχέσεις
- Μιλήστε με το παιδί σας για το πώς είναι οι υγιείς φιλικές σχέσεις. Εξηγήστε του πως ένας αληθινός φίλος νοιάζεται, ακούει, στηρίζει και γενικά συμπεριφέρεται με σεβασμό και εκτίμηση. Έτσι το παιδί θα μάθει να ξεχωρίζει τους υγιείς από τους τοξικούς φίλους και τελικά να κάνει πιο καλές επιλογές.
- Ενθαρρύνετε το παιδί σας να επιλέγει φίλους από διάφορους χώρους και πλαίσια, π.χ., από το σχολείο, τις εξωσχολικές του δραστηριότητες, το ευρύτερο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Έτσι θα μπορέσει να στραφεί σε άλλους συνομηλίκους σε περίπτωση που μια φιλική σχέση πάει στραβά.
- Γνωρίστε τους φίλους του παιδιού σας. Θα μπορέσετε έτσι να ανιχνεύσετε έγκαιρα τα δυσάρεστα. Ορισμένα παιδιά χαμηλών τόνων αργούν να εκφράσουν την δυσαρέσκεια τους κι ενδέχεται να ταλαιπωρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε μια προβληματική φιλική σχέση προτού αποφασίσουν να το μοιραστούν με κάποιο γονέα ή άλλο ενήλικα.
- Εξίσου σημαντικό είναι να γνωρίζει το παιδί ότι αρκετές φιλίες κατά την προεφηβεία μπορεί να μην διαρκέσουν. Αν κάτι τέτοιο συμβεί στο παιδί θα το ανακουφίσει να ξέρει ότι μπορεί να γνωρίσει στην πορεία άλλα άτομα με τα οποία να ταιριάζει περισσότερο.
Θωρακίζοντας τα παιδιά μ’ αυτό τον τρόπο μπορούμε ως ένα μεγάλο βαθμό να τα ασφαλίσουμε έναντι στις τοξικές φιλίες και την επιθετικότητα των συνομηλίκων. Ωστόσο αν το παιδί παρ’ όλες τις προσπάθειές σας να το βοηθήσετε συνεχίζει ν’ αντιμετωπίζει δυσκολίες με τις φιλίες και του προκαλούν ακόμη μεγάλη δυσφορία τότε θα ήταν ωφέλιμο να ζητήσετε βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχολόγο/ψυχοθεραπευτή που εξειδικεύεται στα παιδιά και στους εφήβους. Οι έφηβοι το βρίσκουν ιδιαίτερα βοηθητικό να έχουν κάποιον άλλον πέρα από τους γονείς τους στον οποίο να μπορούν να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους με άνεση και ασφάλεια.
Άνθια Χριστοδούλου Θεοφίλου και Κωνσταντίνα Ευέλθοντος
