Τι είναι ο θυμός
Ο θυμός είναι μια βασική και φυσιολογική ανθρώπινη αντίδραση που εκδηλώνουμε συνήθως όταν αισθανόμαστε να απειλείται με κάποιο τρόπο η υπόστασή μας, όταν δηλαδή αισθανθούμε αδικημένοι, πληγωμένοι, δυσαρεστημένοι, ή προσβεβλημένοι. Υπάρχουν πολλές λέξεις στο λεξιλόγιο μας με τις οποίες μπορούμε να περιγράψουμε το θυμό ανάλογα με την ένταση στην οποία αναφερόμαστε, ξεκινώντας από την αγανάκτηση και τον εκνευρισμό και καταλήγοντας στην οργή.
Όπως κάθε συναίσθημα, ο θυμός συνοδεύεται από σωματικές και βιολογικές αντιδράσεις (π.χ., ταχυκαρδία, έκκριση αγχογόνων ορμονών) και μπορεί να προκληθεί τόσο από εξωτερικά γεγονότα όσο κι από εσωτερικές συναισθηματικές καταστάσεις.
Συνήθως τα έντονα και συχνά ξεσπάσματα θυμού αφορούν σε πιθανόν άλυτα θέματα από το παρελθόν τα οποία μπορεί να προβάλλουμε στο παρόν και που δεν καταφέραμε να τ’ αντιμετωπίσουμε με τρόπο λειτουργικό. Το αποτέλεσμα είναι να μην μπορούμε να διαχειριστούμε το θυμό μας με τρόπο αποτελεσματικό στο σήμερα.
Συναισθηματικά Παράγωγα του απωθημένου θυμού
Συχνά ο καταπιεσμένος θυμός (θυμός ο οποίος έχει εσωτερικευθεί) μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, σε διάφορες ψυχοσωματικές ασθένειες κι ακόμη και σε καρδιοπάθειες. Η χρόνια απάρνηση του θυμού μπορεί να οδηγήσει ακόμη σε απάθεια ή σε παθητικο-επιθετική συμπεριφορά δηλαδή σε παθητική έκφραση του θυμού (π.χ., έμμεσα, ή πισώπλατα). Ο παραλήπτης της παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς μπερδεύεται η επιθετικότητα από το άλλο άτομο δεν εκφράζεται φανερά.
Λόγοι καταπίεσης του θυμού
Οι άνθρωποι συχνά «καταπίνουμε» το θυμό μας όταν:
- θέλουμε να αποφύγουμε μια πιθανή σύγκρουση: Στην ουσία μπορεί να φοβόμαστε ότι δεν θα μπορέσουμε να διαχειριστούμε τη συζήτηση με το άλλο άτομο ή τα ίδια μας τα δυσάρεστα συναισθήματα.
- Μπορεί να φοβόμαστε την απόρριψη: «Οι άλλοι θα μας παρεξηγήσουν ή θα σχηματίσουν αρνητική εντύπωση για εμάς».
- Μπορεί να ανησυχούμε ότι θα χαλάσουν οι σχέσεις μας.
- Μπορεί να έχουμε στερεότυπα όπως, «η γυναίκα πρέπει να είναι γλυκιά για να είναι ελκυστική», ή ακόμη και στερεότυπα από την παιδική ηλικία όπως «τα καλά κορίτσια δεν γκρινιάζουν».
- Η πεποίθηση ότι για κάποιο λόγο «δεν πρέπει» ή «δεν αρμόζει» να εκδηλώνουμε φανερά τον θυμό μας, κι ακόμη ότι ο θυμός είναι κακό συναίσθημα.
Παράγοντες της παιδικής ηλικίας
Πιο κάτω ακολουθούν παραδείγματα παραγόντων της παιδικής ηλικίας που μπορεί να σας προγραμμάτισαν να εκδηλώνετε το θυμό σας με ακατάλληλους κι αντιπαραγωγικούς τρόπους:
- Αν είχατε γονείς που απαρνιούνταν ή «κατάπιναν» το θυμό τους.
- Αν υπήρξατε θύμα συναισθηματικής ή σωματικής βίας από ένα γονέα ή άλλο σημαντικό άτομο που έχανε συχνά τον έλεγχο.
- Αν σας ενοχοποίησαν για το θυμό άλλων.
- Αν τιμωρηθήκατε άδικα για τις πρώτες εξάρσεις θυμού σας ως παιδί (συνήθως από πολύ αυταρχικούς γονείς).
- Αν το οικογενειακό περιβάλλον ενθάρρυνε το θυμό σας και τις «λανθασμένες» εκδηλώσεις του (π.χ., «καλά του έκανες», «εκδικήσου την όταν δεν θα το περιμένει»).
- Αν δεν διδαχτήκατε πιο εποικοδομητικούς τρόπους εκδήλωσης του θυμού.
- Αν το μυαλό σας τροφοδοτήθηκε με υπερβολική δόση καταστροφικού και βίαιου θυμού.
- Αν το οικογενειακό μοντέλο σας δίδαξε την μαρτυρική αποδοχή του θυμού (π.χ., γονείς που υπόμεναν τα πάντα χωρίς να διαμαρτύρονται).
Οι συνέπειες του καταστροφικού θυμού
Εφ’ όσον πρόκειται γα έντονο συναίσθημα συχνά οι θυμωμένοι άνθρωποι μπορεί να αντιδρούν βίαια απέναντι στους άλλους και στον ίδιο τους τον εαυτό με αποτέλεσμα σοβαρές προσωπικές και ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις:
- Ενοχές, ντροπή που οδηγούν σε χαμηλή αυτοεκτίμηση ή/και στην αυτοκαταστροφή.
- Διαταράσσονται οι ισορροπίες στις σχέσεις μέσα στην οικογένεια, στο φιλικό ή ευρύτερο κοινωνικό κι επαγγελματικό περιβάλλον.
- Συναισθηματική κακοποίηση των μελών της οικογένειας, κυρίως των παιδιών, που ενδείκνυται μελλοντικά ν’ αναπαραγάγουν το πρότυπο της γονεϊκής οικογένειας στην οποία μεγάλωσαν.
- Ρήξη στη σχέση του ζεύγους που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε διαζύγιο.
- Προβλήματα υγείας (π.χ., καρδιοπάθειες).
Η υγιής έκφραση του θυμού
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μπορούμε να εκφράζουμε το θυμό μας διεκδικητικά κι όχι επιθετικά, δηλαδή με τρόπο αποτελεσματικό που μπορεί να ωφελήσει και τις δύο πλευρές. Το να είμαστε διεκδικητικοί δε σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να είμαστε πιεστικοί ή απαιτητικοί. Σημαίνει ότι προπάντων σεβόμαστε τόσο τον εαυτό μας όσο και τους άλλους. Θα πρέπει να μπορούμε να διαχειριστούμε και να ελέγξουμε πρώτα εμείς το θυμό μας προτού μας χειριστεί ο ίδιος.
