Σίγουρα όλοι θα θυμάστε την ασπρόμαυρη ξεκαρδιστική ταινία της αύμνηστης εθνικής σταρ Αλίκης Βουγιουκλακη, «Το ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο». Η συγκεκριμένη ταινία βασιζόνταν στη γενική αντίληψη που επικρατούσε την τότε εποχή –και που δυστυχώς ισχύει ακόμη και σημερα- οτι το ξύλο και γενικά η σωματική τιμωρία είναι απαραίτητη για την σωστή διαπαιδαγώγηση και πυθαρχία των παιδιών.
Τι είναι η σωματική τιμωρία
Σωματική τιμωρία είναι η πρόκληση πόνου από έναν άνθρωπο σε κάποιον άλλο (π.χ., ενήλικα ή παιδί) με σκοπό την συνέτισή του. Αφορά την πρόκληση πόνου με τράβηγμα αυτιού ή μαλλιών, σκούντημα, δάγκωμα, χτύπημα σ’ όποιοδηποτε μέρος του σώματος (γλουτών, χεριών, πρόσωπο) ή μ’ όποιοδήποτε άλλο μέσο (π.χ., ζώνη, ρήγα, κουτάλα, βέργα κλπ). Αν ψάξει κανείς τον ορισμό της σωματικής βίας θα διαπιστώσει οτι συχνά αναφέρονται οι ίδιες πιο πάνω πράξεις.
Στην πραγματικότητα η σωματική τιμωρία είναι βία. Κι ως βία είναι άρυκτα συνιφασμένη με την δυσάρεστη συνέπεια της αντιβίας. Από τη μια θέλουμε παιδιά υπάκουα, πυθαρχημένα κι ευγενικά με «καθώς πρέπει» τρόπους και πολιτισμένη συμπεριφορά. Από την άλλη εξασκούμε πάνω στα αθώα κι αδύναμα αυτά πλάσματα βία κτυπώντας τα, τραβώντας τα απ’ τα μαλιά και τα’ αυτιά, ή σκουντώντας τα για να το πετύχουμε. Στην ουσία ακυρώνουμε τον εαυτό μας γιατί ενώ με το λόγο λέμε «δεν επιτέπεται να κτυπάς το αδελφάκι σου», σφραγίζοντας αυτή την απαγόρευση μ’ ένα χαστούκι έμπρακτα δίνουμε στο παιδί το μήνυμα «είναι εντάξει να γινόμαστε βίαιοι κι επιθετικοί».
Επίσης, ένα παιδί που δέχεται σωματική τιμωρία παίρνει αυτόματα και υπονούμενα μηνύματα (π.χ., «είσαι κακός/ή», «σου αξίζει να πονάς», «δεν αξίζεις το σεβασμό», «δεν έχουν σημασία τα δικά σου συναισθήματα», «δεν έχεις εσύ τον έλεγχο αλλά εγώ ο γονέας»). Τέτοια μηνύματα απορροφούνται βαθειά μέσα στη συνείδηση του παιδιου, μπορεί να καταρρακώσουν την αυτοεκτίμησή του κι ακόμη να οδηγήσουν στην αποδοχή της βίαιης συμπεριφοράς από ένα μελλοντικό σύντροφο ως φυσιολογική.
Η σωματική τιμωρία είναι σωματική και συναισθηματική κακοποίηση. Λαβώνει το σώμα, λαβώνει και την ανθρώπινη ψυχή. Υπάρχουν άλλοι καλύτεροι και πιο αποτελεσματικοί τρόποι διαπαιδαγώγησης. Η σωματική τιμωρία μπορεί να σταματήσει την κακότροπη συμπεριφορά μόνο προσωρινά. Για παράδειγμα, ένα παιδί που τρώει ξύλο, αρχικά μπορεί να συνετιστεί και να συμπεριφερθεί όπως επιθυμούμε. Αργότερα όμως το παιδί θα συμπεριφερθεί και πάλι άσχημα κι ο γονέας θα αναγκαστεί να το κτυπήσει ξανά με την ελπίδα να επαναφέρει το προηγούμενο επιθυμητό αποτέλεσμα. Το παιδί θα συμπεριφερθεί καλά και πάλι αλλά μόνο για λίγο μέχρι την επόμενη φορά που θα το δείρει ο γονέας. Έτσι πολλοί γονείς παγιδεύονται στο ίδιο αυτό μοτίβο που φέρνει μόνο προσωρινά αποτελέσματα αλλά πολλές μακροχρόνιες συνέπειες για την αυτοεκτίμηση του παιδιού.
Ενναλλακτικές (και παραγωγικές) μεθόδοι διαπαιδαγώγησης
Δοκιμάστε τις πιο κάτω εισηγήσεις για μόνιμα αποτελέσματα στη διαπαιδαγώγηση της κακότροπης συμπεριφοράς:
- Εστιάστείτε στο να βοηθήσετε το παιδί σας να εκφράσει τα συναισθήματα του. Ορισμένες κακότροπες συμπεριφορές μπορεί να οφείλονται στην ανικανότητα ενός μικρού παιδιού να επικοινωνήσει και να εκφράσει τα συναισθήματα του.
- Αν υποψιάζεστε οτι το παιδί σας έχει κακότροπη συμπεριφορά εξαιτίας άλλων παραγόντων όπως το στρες, την κούραση, το φόβο, την πείνα, τη συγκεκριμένη ώρα της ημέρας, το είδος της δραστηριότητας, την επιρροή από άλλα παιδιά, τότε προσπαθήστε να περιορίσετε ή ν’ αλλάξετε αυτές τις καταστάσεις.
- Προσπαθήστε να στρέψετε την προσοχή του παιδιού σας σε θετικές συμπεριφορές επιβραβεύοντας το όποτε συμπεριφέρεται με τον επιθυμητό τρόπο. Μπορείτε επίσης να διδάξετε στο παιδί σας τις επιθυμητές συμπεριφορές παρά να το τιμωρέιτε χωρίς να του δίνετε μια εναλλάκτική συμπεριφορα.
- Αν η κακότροπη συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της ιδιοσυγκρασίας του παιδιού τότε θα ήταν εντελώς άδικο να το δείρετε και να το τιμωρήσετε απλά και μόνο επειδή είναι πιο ζωηρό από άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας. Μπορείτε να προγραμματίσετε δραστηριότητες κι ασχολίες που βοηθούν ένα ζωηρό παιδί να εκτονωθεί με παραγωγικό κι ακίνδυνο τρόπο.
- Διατηρήστε τη ψυχραιμία σας! Μπορεί να χρειάζετε να μάθετε εσείς να διαχειρίζεστε τα αρνητικά σας συναισθήματα, την κούραση και το άχγος σας ώστε να μην χρειαστεί να «πληρώσει τη νύφη» το παιδί σας.
Είναι σημαντικό να χρησιμποποιείτε πάντοτε τη λογική σας για να επεξεργάζεστε ένα πρόβλημα προτού αντιδράσετε παρορμητικά τιμωρώντας σωματικά το παιδί σας. Τα μόνα μόνιμα αποτέλεσματα που θα δημιουργήσει μια τέτοια παρορμητική προσέγγιση είναι το υπερβολικό πείσμα της κακότροπης συμπεριφοράς, τη ρήξη της σχέσης σας με το παιδί σας και την ανεπανόρθωτη πληγή στην αυτοεκτίμηση του. Κι επειδή η βία φέρνει την αντιβία, ένα παιδί που το χτυπάνε θα το θεωρήσει θεμιτό και θ’ αρχίσει κατά συνέπεια να χτυπάει τ’ άλλα παιδιά κι αργότερα τα δικά του παιδιά. Μπορέιτε ν’ αναθρέψετε αυτοπειθαρχημένα και χαρούμενα παιδιά με περισσότερη υπομονή, εξυπνότερη και πιο παραγωγική διαπαιδαγώγηση. Όλα τα προβλήματα αντιμετωπίζονται με την επικοινωνία.
