Στρες: Χαρακτηριστικό των ενηλίκων κι όχι μόνο…

Συχνά οι ενήλικες κοιτάζοντας πίσω στην παιδική ηλικία, την βλέπουμε ως μια περίοδο απέραντης ευτυχίας, διασκέδασης κι ανεμελιάς. Μας είναι πολύ δύσκολο να ανακαλέσουμε αναμνήσεις του παιδικού μας εαυτού στρεσαρισμένου για οτιδήποτε εφ’ όσον το μυαλό μας συχνά κρατά τα ευχάριστα, τα ατέλειωτα παιχνίδια με φίλους, την έλλειψη ευθυνών, την απόλυτη ξεγνοιασιά. Ακόμη κι από το ρόλο του γονέα, θεωρούμε ότι τα παιδιά μας θα πρέπει να είναι ως επί τω πλείστον χαρούμενα κι ευτυχισμένα. Στο κάτω κάτω εμείς είμαστε αυτοί που εργαζόμαστε, έχουμε τις ευθύνες για τα πάντα, την πληρωμή των λογαριασμών, τη φροντίδα του σπιτιού και βεβαίως, τις ανάγκες των ίδιων των παιδιών. Γι’ αυτούς του λόγους στην ερώτηση κατά πόσο τα παιδιά μπορεί να αντιμετωπίζουν άγχος όπως εμείς οι ενήλικες πολλοί γονείς μπορεί να σκεφτούν ότι τα παιδιά τους δεν έχουν ιδιαίτερους λόγους για τους οποίους να ανησυχούν και ν’ αγχώνονται. Κι όμως! Ακόμη και τα πολύ μικρά παιδιά μπορεί να έχουν ανησυχίες και να αισθάνονται το άγχος ως ένα βαθμό. Αν σας είναι δύσκολο να πιστέψετε το γεγονός πως ακόμα κι ένα μικρό παιδί μπορεί να βιώσει στρες, απλά σκεφτείτε πως είναι απόλυτα λογικό αφού κι αυτό διαθέτει εγκέφαλο.

Στρες από κούνια

Είναι γεγονός. Ακόμα και τα βρέφη αισθάνονται στρες και μάλιστα από τον πρώτο μήνα ζωής τους ιδιαίτερα όταν δεν ικανοποιούνται οι βασικές και συναισθηματικές τους ανάγκες. Για παράδειγμα τα παιδιά κλαίνε όταν κάτι τα ενοχλεί, όταν πεινάνε, όταν πονάνε, όταν είναι λερωμένα και γενικά όταν χρειάζονται φροντίδα. Επίσης υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν ότι τα βρέφη στρεσάρονται όταν δεν λάβουν από τη μητέρα τους την προσοχή που χρειάζονται (π.χ., στοργή, τρυφερότητα, χάδι, αγκαλιά) μέσα στο σύντομο χρονικό διάστημα των δύο λεπτών. Πολλές έρευνες επίσης επιβεβαιώνουν ότι ο μηχανισμός ελέγχου του στρες αναπτύσσεται από τους πρώτους μήνες ζωής. Τα μωρά μαθαίνουν να αισθάνονται ασφάλεια, ν’ ανακουφίζουν το άγχος τους και να κλαίνε λιγότερο όταν οι γονείς ανταποκρίνονται άμεσα στο κλάμα τους.

Παράγοντες άγχους κατά την παιδική ηλικία

Κατά την προσχολική ηλικία ο αποχωρισμός από τους γονείς είναι δυνατό να προκαλέσει έντονη ανησυχία. Αργότερα, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, μπορεί να βιώσουν στρες εξαιτίας των ακαδημαϊκών κι άλλων κοινωνικών πιέσεων (π.χ., κατά την προσπάθεια προσαρμογής στη μικρή κοινωνία του σχολείου, την επιθετικότητα από συνομήλικους, τις ακαδημαϊκές επιδόσεις, τις εξωσχολικές δραστηριότητες κλπ).

Η ευθύνη των γονέων

Η ένταση άγχους στα παιδιά συχνά επηρεάζεται κι από τις συνθήκες στη ζωή τους. Θα πρέπει να αποφύγετε να συζητάτε τις ανησυχίες σας μπροστά στα παιδιά. Τα παιδιά σίγουρα επηρεάζονται όταν σας ακούνε να συζητάτε για προβλήματα της δουλειάς, τις ανησυχίες σας για την κατάσταση υγείας ενός μέλους της οικογένειας, τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζετε ή ακόμη όταν είναι μπροστά σε λογομαχίες και συγκρούσεις μεταξύ εσάς και του/της συζύγου σας.

Κατά τις αλλαγές στις οποίες καλείται να προσαρμοστεί το παιδί (π.χ., αλλαγή σπιτιού, σχολείου, ένας θάνατος στην οικογένεια ή διαζύγιο) θα πρέπει να είστε υπομονετικοί κι υποστηρικτικοί με το παιδί και να προσέξετε να μην προσθέσετε άθελά σας στο στρες που ήδη βιώνει.

Ακόμη οι γονείς φέρουν ευθύνη για τα ερεθίσματα στα οποία εκτίθεται το παιδί. Αποφύγετε εκπομπές, ηλεκτρονικά παιχνίδια και ταινίες ακατάλληλες για την ηλικία του παιδιού. Επίσης πολλές φορές οι ειδήσεις στην τηλεόραση μπορεί να περιέχουν ενοχλητικά στιγμιότυπα και περιεχόμενο που να τραυματίσει τα παιδιά. Αν τύχει να παρακολουθήσουν  τα παιδιά τρομακτικές σκηνές στην τηλεόραση που αφορούν πολέμους, φυσικές καταστροφές, τρομοκρατία και άλλα, θα πρέπει να συζητήσετε μαζί με το παιδί σας αυτό που το ενόχλησε και να το καθησυχάσετε μέχρι να αποκατασταθεί η ψυχική του ηρεμία και ασφάλεια.

Συμπτώματα άγχους στα παιδιά

Τα παιδιά στερούνται των επικοινωνιακών δεξιοτήτων των ενηλίκων και γι’ αυτό το λόγο αντιδρούν στο άγχος πολύ διαφορετικά απ’ ότι εμάς τους μεγάλους. Τις περισσότερες φορές στα παιδιά το άγχος εσωτερικεύεται και φανερώνεται μόνο μέσα από σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, στομαχόπονους, μέχρι και ναυτία. Ένα παιδί που βιώνει στρες μπορεί να παρουσιάζει παλινδρόμηση, δηλαδή να επιστρέψει σε συμπεριφορές που είχε ήδη ξεπεράσει. Για παράδειγμα, να αρχίζει και πάλι να βρέχει το κρεβάτι του, να προσκολλάται στο γονέα όπως όταν ήταν μικρότερο, να κλαίει συχνότερα και να παρουσιάζει συμπεριφορά αντίθετη από τη συνηθισμένη.  Για παράδειγμα, ένα παιδί με μέτρια ενεργητικότητα να αρχίσει να γίνεται υπερκινητικό, ένα συνήθως υπάκουο παιδί να έχει ξεσπάσματα αντίδρασης και θυμού, ή ένα εκδηλωτικό παιδί να κλειστεί περισσότερο στον εαυτό του. Σε κάθε ενδεχόμενο θα πρέπει να ερευνήσουμε τυχόν απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού μας.

Βοηθώντας τα παιδιά να διαχειριστούν καλύτερα το άγχος

Η ευπάθεια στο άγχος είναι κυρίως κληρονομική. Μπορούμε όμως ως γονείς να εφοδιάσουμε τουλάχιστον τα παιδιά με τους καλύτερους δυνατούς τρόπους διαχείρισης του άγχους. Πιο κάτω ακολουθούν ορισμένες εισηγήσεις για την ενδυνάμωση των παιδιών.

• Πρώτα θα πρέπει να είμαστε εμείς οι ίδιοι ένα θετικό παράδειγμα προς μίμηση. Ένας γονέας που ξεσπά, που φωνάζει και πανικοβάλλεται είναι πιθανόν να αποτελέσει μοντέλο κακής διαχείρισης άγχους για το παιδί του. Να μάθουμε λοιπόν εμείς οι γονείς να δίνουμε χρόνο στον εαυτό μας και να φροντίζουμε τις ανάγκες μας όταν χρειαζόμαστε διάλειμμα, ηρεμία, ύπνο, ξεκούραση. Γενικά πρώτοι εμείς να τηρούμε τις υγιεινές συμπεριφορές.
• Τα παιδιά αισθάνονται περισσότερη ασφάλεια και λιγότερη σύγχυση όταν είναι κατάλληλα πειθαρχημένα. Φροντίστε να επιβάλετε ξεκάθαρα όρια και κανόνες που πρέπει να τηρούνται και να υπακούγονται. Να είστε πάντα σταθεροί και συνεπείς στο τι ζητάτε από τα παιδιά σας.
• Μάθετε στο παιδί να τρέφεται σωστά και να μην παραλείπει γεύματα ή να τα αντικαθιστά με σνακ φτωχά σε θρεπτικά συστατικά. Η υγιεινή διατροφή βοηθάει ένα οργανισμό να διατηρεί ένα δυνατό ανοσοποιητικό σύστημα.
• Παροτρύνετε το παιδί σας να ασχοληθεί με δραστηριότητες εκτόνωσης (π.χ., χορό, μπαλέτο, αθλήματα και σπορ) και να μην περνάει ατέλειωτες ώρες στην τηλεόραση, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και στον υπολογιστή.
• Προσπαθήστε να υπάρχει πάντα στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα του παιδιού ελεύθερος χρόνος για παιχνίδι. Συζητήστε μαζί του για την αναγκαιότητα συγκεκριμένων εξωσχολικών δραστηριοτήτων. Οι υπόλοιπες θα πρέπει να είναι κατ’ επιλογή του παιδιού. Αποφύγετε την υπερφόρτωση του εβδομαδιαίου προγράμματος του παιδιού.
• Περάστε ποιοτικό χρόνο με το παιδί σας για παιχνίδι, διασκέδαση και στήριξη. Έτσι επιβεβαιώνετε το παιδί ότι είστε δίπλα του και το βοηθάτε να αναπτύξει μια υγιή σχέση μαζί σας και συνάμα να καλλιεργήσει τις επικοινωνιακές του δεξιότητες.
• Αν περνάτε διαζύγιο αποφύγετε να μπλέκετε το παιδί στις αντιπαραθέσεις σας. Μείνετε δίπλα του και βοηθήστε το να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.
• Μιλάτε με το παιδί για τα συναισθήματα του. Ακούστε περισσότερο. Να μην βιάζεστε να διακόπτετε ή να κριτικάρετε το παιδί. Βοηθήστε το να περιγράψει τα συναισθήματά του και να ασκήσει την κριτική του σκέψη για φίλους, προβληματικές καταστάσεις και τυχόν δυσκολίες.
• Να αγκαλιάζετε συχνά τα παιδιά σας. Ένα χάδι, ή ένα φιλί μπορεί να αποτελέσει καλή φυσική ανακούφιση από το άγχος.
• Μιλήστε στα παιδιά για δικές σας παρόμοιες εμπειρίες, παραδεχθείτε δικά σας λάθη και μιλήστε για καλύτερους τρόπους αντιμετώπισης.
• Αν μια κατάσταση βγει εκτός ελέγχου ζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού.

Τέλος, θα ήθελα να σας παροτρύνω να έχετε πάντα έγνοια όταν παρατηρείτε απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού σας ώστε να μπορείτε έγκαιρα να επιληφθείτε του θέματος και να προλάβετε καταστάσεις. Να θυμάστε πάντα, Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ!

Comments