Σκεφτόμουνα όλες αυτές τις μέρες πως μπορεί να μας επηρεάσει όλη αυτή η κατάσταση που ζούμε τις τελευταίες μέρες. Θα μας αλλάξει; Θα το ξεχάσουμε σύντομα; Έχουν οι άνθρωποι την ικανότητα να ξεχνούν; Θα μας αφήσει τραύματα; Τα παιδιά μας; Πώς θα είναι τα παιδιά μας και οι ηλικιωμένοι μας μετά από αυτή την μεγάλη αλλαγή στη ζωή μας;
Αυτά και άλλα πολλά με προβλημάτισαν και επειδή είμαι σίγουρη πως τα σκεφτήκατε κι εσείς, επικοινώνησα με την Ψυχολόγο – Ψυχοθεραπεύτρια και Τραυματοθεραπεύτρια Άνθια Χριστοδούλου-Θεοφίλου, για να μας απαντήσει ως ειδικός, πως θα είμαστε την επόμενη μέρα.
Σαν ψυχολόγος κυρία Άνθια θα ήθελα να μας πείτε όλη η κατάσταση που ζούμε τον τελευταίο καιρό και που δεν ξέρουμε πότε θα τελειώσει, είναι ικανή να μας αλλάξει; Αν ναι, αυτή η αλλαγή θα είναι θετική ή αρνητική; Οι άνθρωποι θα αποξενωθούν ή θα θέλουν να έρθουν πιο κοντά;
Σε μεγάλο βαθμό αυτό εξαρτάται από τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε κι ερμηνεύουμε όσες πληροφορίες λαμβάνουμε μέσα από το νευρικό μας σύστημα.
Το νευρικό μας σύστημα λαμβάνει, μεταφέρει και επεξεργάζεται μηνύματα κι εμπειρίες από το εξωτερικό περιβάλλον δια μέσου των αισθήσεών μας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός τόσο βιολογικά όσο και ψυχολογικά. Έτσι πέρα από τη διαφορετικότητα στα νευρικά μας συστήματα παίζουν ρόλο και οι μηχανισμοί αντιμετώπισης που ο καθένας από μας διαθέτει ανά πάσα στιγμή στη ζωή του.
Οι άνθρωποι είναι «κατασκευασμένοι» να ξεχνούν τέτοιες καταστάσεις ή είναι κάτι που θα το κουβαλούμε μέσα μας ; Αυτή η κατάσταση θα μας αφήσει «τραύματα»;
Οποιοδήποτε γεγονός ή μια οποιαδήποτε εμπειρία γίνεται αντιληπτή ως απειλητική για την σωματική και ψυχική μας ακεραιότητα μπορεί να μας προκαλέσει ψυχολογικό τραυματισμό, ν’ αφήσει δηλαδή ένα βαθύ σημάδι, να επηρεάσει αρνητικά τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε για τον εαυτό μας και για τη ζωή μας.
Αξίζει μόνο να αναφέρουμε ότι υπάρχουν ήδη αρκετές έρευνες που δείχνουν ότι ακόμη και οι άνθρωποι που έχουν νοσήσει κι έχουν μπει σε συνθήκες καραντίνας αισθάνονται διάφορα αρνητικά συναισθήματα όπως θυμό, εκνευρισμό, φόβο, ανησυχία, αγανάκτηση, ενοχές, απελπισία, μοναξιά, λύπη, στρες τα οποία μένουν και για αρκετό καιρό ακόμη αφότου έχουν βγει από την καραντίνα. Πολλοί μάλιστα από αυτούς παρουσιάζουν συμπτώματα μετατραυματικού στρες (π.χ., να αναβιώνουν την εμπειρία με εικόνες, σκέψεις, έντονα και επαναλαμβανόμενα συναισθήματα, να έχουν αυπνία, εφιάλτες και νυχτερινό τρόμο) με άλλα λόγια έχουν τραυματιστεί ψυχικά.
Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να είναι ανθεκτικότεροι από άλλους και να διαθέτουν περισσότερες δεξιότητες ως προς τη διαχείριση δύσκολων καταστάσεων. Επίσης οι άνθρωποι με περισσότερη αυτογνωσία και λειτουργικούς μηχανισμούς άμυνας μπορεί να επιβιώσουν καλύτερα ψυχολογικά μέσα σε τέτοιες συνθήκες.
Τα παιδιά μας και οι ηλικιωμένοι μας θα προσπεράσουν το ίδιο εύκολα αυτή την κατάσταση όσο οι ενήλικες;
Τα ψυχικά τραύματα είναι οδυνηρά και δύσκολα ν’ αντιμετωπιστούν και ειδικά όταν συμβαίνουν νωρίς στη ζωή μας μπορεί να διαμορφώσουν τη στάση που υιοθετούμε απέναντι στον εαυτό μας και στους ανθρώπους γύρω μας. Μ’ αυτή την έννοια τα μικρά παιδιά είναι στη νεαρή φάση της ζωής τους είναι περισσότερο ευαίσθητα και δεν διαθέτουν ακόμη τις απαραίτητες δεξιότητες για να διαχειριστούν τις πολύ δύσκολες καταστάσεις και να βγουν αλώβητα. Τα παιδιά επηρεάζονται περισσότερο από το κοινωνικό και το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο ζουν. Σ’ αυτή τη φάση που τα παιδιά μένουν εσώκλειστα στο σπίτι μαζί μας, αν εμείς οι γονείς παραμείνουμε ψύχραιμοι και συναισθηματικά υγιείς αυτόματα γινόμαστε για αυτά ένα δυναμικό και ασφαλές στήριγμα. Καλό είναι σ’ αυτή τη φάση να αποφεύγουμε επίσης να εκθέτουμε διαρκώς τα μικρά παιδία σε πολύ δυσάρεστες ειδήσεις και περιττές πληροφορίες που μπορεί να τα φθείρουν.
Από την άλλη οι άνθρωποι τρίτης ηλικίας βρίσκονται στο τελικό στάδιο της ζωής, είναι περισσότερο κοντά στο θάνατο. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει θετικά εάν διαθέτουν αρκετή αυτογνωσία, ωριμότητα και σοφία ώστε να «φιλοσοφήσουν» τα πράματα. Αλλιώς μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά, να βιώσουν περισσότερη ανησυχία εφόσον επικρατήσει ο επικείμενος φόβος του θανάτου. Τα άτομα αυτά θα χρειαστούν επίσης πολλή στήριξη από τα αγαπημένα πρόσωπα, να αισθάνονται την επιβεβαίωση ότι είμαστε δίπλα τους ακόμη και από μακριά και ότι δεν τους ξεχνάμε.
Η κατάσταση του κορονοϊού θα μας αλλάξει; Με θετικό ή αρνητικό τρόπο;
Κατά πόσο θα μας αλλάξει εξαρτάται από εμάς τους ίδιους. Υπάρχουν άνθρωποι που θα αλλάξουν και υπάρχουν άνθρωποι που δεν θα αλλάξουν. Εξαρτάται από το γνωστικό επίπεδο και από το επίπεδο ωριμότητας του κάθε ενός από εμάς, το σύστημα αξιών του, την ενδοοικογενειακή κουλτούρα μέσα στην οποία έχει μεγαλώσει, τις πεποιθήσεις και τις αντιλήψεις του καθώς και προυπάρχουσες εμπειρίες (τραυματικές και μη) που καθόρισαν τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά του. Για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι που αντιδρούν με περισσότερη ευαισθησία απέναντι σε τέτοια γεγονότα, υπάρχουν άνθρωποι περισσότερο ευπροσάρμοστοι, άλλοι πιο ευέλικτοι και άλλοι περισσότερο άκαμπτοι. Επομένως η κατάσταση αυτή δεν θα έχει την ίδια επίδραση σε όλους.
Εκτός από τις οικονομικές συνέπειες από αυτή την κατάσταση, θα υπάρξουν και κοινωνικές; Στο εξωτερικό είδαμε περιστατικά βίας στην οικογένεια κ.λ.π
Συνήθως σε τέτοιες συνθήκες οι άνθρωποι μπορεί να έρθουν πιο κοντά ακριβώς επειδή αυξάνεται η συλλογική κατανόηση και συμπόνια. Είναι αυτό που λέμε «στο ίδιο καζάνι βράζουμε» κι έτσι συμπάσχουμε.
Την ίδια στιγμή αναπόφευκτα θα υπάρχει αύξηση στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας εξαιτίας του εγκλεισμού καθώς και σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών μέσω διαδικτύου και αυτό φυσικά είναι αναμενόμενο αφού ορισμένοι άνθρωποι με σοβαρές ψυχικές διαταραχές αυτού του είδους θα βρουν πάντα ένα δυσλειτουργικό τρόπο εκτόνωσης.
Η κατάσταση του κορoνοϊού θα φέρει παγκόσμιες οικονομικές επιπτώσεις που κι αυτές με τη σειρά τους θα φέρουν για ορισμένους από εμάς δραματικές αλλαγές στον τρόπο ζωής κι επιπτώσεις τόσο στη σωματική όσο και στη ψυχική υγεία.
Σε γενικές γραμμές αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι τα σοβαρά γεγονότα έχουν την τάση να προκαλούν μια «διπολικότητα». Από τη μία φέρουν πολύ αρνητικά από την άλλη όμως και εξαιρετικά θετικά αποτελέσματα. Είναι κανόνας της φύσης κάθε τι το αρνητικό να έχει πάντοτε και μια θετική πλευρά. Συχνά η θετική όψη μπορεί να μην είναι και τόσο εμφανής και ίσως χρειαστεί να αποδώσουμε ο καθένας το δικό του νόημα. Θα δώσω ορισμένα παραδείγματα μιας και μέσα από τη δουλειά μου μιλώ με αρκετό κόσμο, ήδη πολλοί από εμάς αισθάνονται ότι έχουν αντιληφθεί τη σημασία πραγμάτων που μέχρι τώρα θεωρούσαμε δεδομένα π.χ., την υγεία, την οικογένεια, την αξία των μικρών όμορφων καθημερινών στιγμών, κι ότι η ζωή μες στην απλότητα της χωρίς τα πολλά και περιττά πράγματα και χωρίς τις καταχρήσεις είναι από μόνη της πολύ όμορφη.
Ποιες είναι οι δικές σας συμβουλές για να περάσουμε αυτές τις αλλαγές πιο ανώδυνα;
Τώρα είναι η ώρα της συμπόνιας… Σε αυτή τη φάση είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι όλοι στην ίδια θέση είμαστε, πρόκειται για μια παγκόσμια απειλή την οποία όλοι μαζί καλούμαστε να την αντιμετωπίσουμε. Είναι λοιπόν μια μοναδική ευκαιρία εφόσον το βίωμα είναι συλλογικό να αυξήσουμε την ενσυναίσθηση και τη συμπόνια μας απέναντι στον συνάνθρωπο. Μια ορθή αξιολόγηση της πραγματικότητας, δηλαδή ένα reality check θα μας βοηθούσε… Και γενικά το να υιοθετήσουμε μια θετικότερη στάση απέναντι στο όλο ζήτημα και να παραμείνουμε ψύχραιμοι δεν βοηθάει μόνο εμάς προσωπικά αλλά και την κοινότητα στην οποία ζούμε.
Θα μοιραστώ μαζί σας μια εισήγηση για την στάση συμπόνιας καθώς συμμερίζομαι την πεποίθηση του Dalai Lama για το πως η συμπόνια μπορεί να είναι αντίδοτο για τη μοναξιά που βιώνουν οι άνθρωποι. Προσωπικά θα το γενικεύσω πέρα από τη μοναξιά: Ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεράσει κανείς τη δυσφορία των δύσκολων καιρών είναι να αναθεωρήσει την δική του στάση και να προσεγγίζει τους άλλους έχοντας κατά νου το συναίσθημα της συμπόνιας ως τη βασική φύση της ανθρωπότητας. Δηλαδή, να δούμε τους άλλους ανθρώπους όμοιους με μας κι ότι βρίσκονται σε αυτή τη φάση στην ίδια θέση με εμάς. Έπειτα να τους δούμε ως άξιους και ικανούς να δώσουν και να λάβουν τη συμπόνια, δηλαδή ως εκ φύσεως συμπονετικούς παρά ως εχθρικούς κι εγωκεντρικούς. Κάτι τέτοιο αυτόματα μειώνει το συναίσθημα του φόβου και μας βοηθά να ανοιχθούμε στους άλλους, καλλιεργώντας έτσι μια θετική, φιλική κι αισιόδοξη ατμόσφαιρα σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς.
Καλό επίσης να είμαστε σε επικοινωνία με αγαπημένα μας πρόσωπα, συγγενείς και φίλους, ακόμη και τώρα κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού καθότι η κοινωνική απομάκρυνση είναι μόνο φυσική και όχι ψυχική, εξάλλου η τεχνολογία μειώνει τις αποστάσεις και μας βοηθάει να μην χάνουμε επαφή με αγαπημένα πρόσωπα. Το να μιλάμε με τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μας που εμπιστευόμαστε εξωτερικεύοντας τα συναισθήματά μας βοηθάει να αισθανθούμε καλύτερα και λειτουργεί ως πρόληψη για την άσχημη ψυχολογία.
Θα ήθελα οπωσδήποτε να κλείσω με ένα αισιόδοξο μήνυμα υπενθυμίζοντας ότι ο καθένας από εμάς μπορεί εάν το επιθυμεί να αξιοποιήσει το εσωτερικό δυναμικό υλικό που διαθέτει, κάτι που το έχουμε όλοι ανεξαιρέτως εφόσον ερχόμαστε στη ζωή εξοπλισμένοι μ’ αυτό.
Η ανθεκτικότητα είναι μια έμφυτη ανθρώπινη ικανότητα. Αν η ανθρωπότητα δεν ήταν τόσο ανθεκτική δεν θα καταφέρναμε να επιβιώσουμε εδώ και τόσα εκατομμύρια χρόνια επάνω στη γη εμπρός σε τόσες αντίξοες συνθήκες και απειλές που δεχθήκαμε στο παρελθόν. Ελπίζω Ζώη μου αυτό να απαντάει την ερώτηση σου για το κατά πόσο είμαστε «κατασκευασμένοι να ξεχνάμε», περισσότερο θα έλεγα είμαστε «κατασκευασμένοι να επιβιώνουμε».
Συνένετευξη στο zoe.com.cy
